DOLAŞIM SİSTEMİNİN TARİHÇESİ -2- ASKLEPİOS, ANTİK YUNAN'IN ŞİFA VE TIP TANRISI - 2024.08.16

Dolaşım Sisteminin Tarihçesi -2- Asklepios, Antik Yunan'ın Şifa Tanrısı ve Tıp Simgesi

M.Ö. 800 - Asklepios, (Aesculapius/Imhotep)

Tıp tarihinin ilk büyük isimlerinden biri olarak kabul edilen ve Mısırlılar tarafından tanrılaştırılan, yazılı tarihin bilinen ilk doktoru İmhotep, Yunanlılar tarafından binlerce yıl sonra, Türk mutfağındaki baklava, dolma ve döner gibi yemeklerin sahiplenilmesine benzer bir şekilde, kendi şifa tanrıları olarak Asklepios ya da Aesculapius adıyla benimsenmiştir. ⁵ Bu durum, kültürel adaptasyonun bir örneği olarak görülebilir. Yunanlılar, bu şekilde kadim bilgilerin bir kısmının korunarak bugünlere ulaşmasını sağlamışlardır. 

Tıbbın insanlıkla birlikte geliştiği düşünülse de, İmhotep (Asklepios) bu alanda öncü bir rol oynamıştır. Homeros'un M.Ö. 800 yılında yazdığı düşünülen İlyada'da, yazılı metinlerde ilk kez Asklepios'tan bahsedilir. İlyada'da şöyle geçer: "Çağırın Asklepios'un oğullarını, kusursuz hekimleri." Bu, Asklepios'un kendisinden değil, oğulları Makhaon ve Podaleirios'tan bahsetmektedir. ³ Asklepios'un Kolhis ve Truva'ya yapılan askeri seferleri takip eden yetenekli bir savaş cerrahı olduğu düşünülmektedir. ¹⁹ Mitolojiye göre, Asklepios başlangıçta ölümlü bir prens ve hekim olarak doğmuştur. Ancak ölüleri diriltme yeteneği nedeniyle Zeus'un gazabına uğrayarak yıldırım çarpması sonucu ölmüştür. Asklepios, daha sonra yine Zeus tarafından tıp tanrısı olarak ilan edilmiştir. ³

Tıp amblemlerinde yer alan, temeli doğu kültürüne dayanan ve tarihi M.Ö. 3000'lere uzanan yılan figürü, Asklepios ve onun asası ile özdeşleşmiştir. Asklepios sözcüğünün Grekçe "Askalabos" kelimesinden geldiği ve bu kelimenin yılan anlamına geldiği söylenir. Asklepios'un şifa veren gücünü yılandan aldığı ve halkın adaklarını Asklepios'a değil, bu yılana sunduğu iddia edilir. ⁶

Sonuç olarak, yılanlı asasıyla Asklepios, tıp tarihinin önemli dönemeçlerinden birinde sembolik bir figür olarak yerini almıştır. Mitolojik bir figür olduğu için yaşadığı kesin bir dönemden bahsetmek mümkün değildir, ancak kültünün kökenleri muhtemelen MÖ 8. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Asklepios kültü, MÖ 5. ve 4. yüzyıllarda Yunan dünyasında hızla yayılmış, Helenistik ve Roma dönemlerinde (yaklaşık MÖ 323 - MS 400) doruk noktasına ulaşmıştır. Mitolojide Apollo'nun oğlu ve kentaur Kheiron'un öğrencisi olarak geçen Asklepios'un adına kurulan tapınaklar (Asklepionlar), Yunanistan'dan başlayarak tüm Akdeniz havzasına yayılmıştır. En ünlü Asklepionlar Epidauros, Kos, Pergamon ve Roma'da bulunuyordu. Elinde yılanlı bir asa ile tasvir edilen Asklepios'un bu sembolü, günümüzde modern tıbbın sembolü haline gelmiştir. Asklepios kültü, Hristiyanlığın Roma İmparatorluğu'nda resmi din olmasıyla birlikte önemini yitirmeye başlamış olsa da, onun adına kurulan sağlık merkezleri antik dünyada tıp uygulamalarının önemli merkezleri olmuş ve modern tıbbın temellerinin atılmasında rol oynamıştır. ³

Yunanistan Dönemi

Yunanistan'da 7. yüzyıl civarında, Aristoteles (M.Ö. 384-322)'ten önceki filozoflar, insan vücudunun yapısı ve işleyişi hakkında merak uyandırdılar. Bunlardan en ünlüsü Miletoslu Thales (M.Ö. 624-546)'ti. Tıp okulları, 5. yüzyılda filozoflarla birlikte ortaya çıktı. Kroton tıp okulundan Alkmaion (M.Ö. 520-450), deneysel gözlemlerden anatomik bilgi üreten ilk kişiydi. Kurguladıkları dolaşım sisteminde Venöz ve arteriyel sistemlerin farklı olduğunu düşünmüşler, kalbin kardiyovasküler sistemdeki rolünü tanımlayamamışlar ve anatomik detayları hakkında bilgi sağlayamamışlardı. Kanla dolu etli tüplerin var olduğunu ve bunların ciltte hava alışverişini sağladığını, akciğer solunumuyla da burundan yaşam enerjisi alındığını düşünmüşlerdi. ⁷ 

Eğer Scotty bizi Asklepios'un dönemine ışınlasaydı ve nadir, belirtileri zor fark edilen PAH hakkındaki şikayetlerimizi kendisine danışsaydık, şöyle diyebilirdi:

"Bu hasta, sanki Olimpos Dağı'na tırmanıyormuş gibi nefes alıyor. Kalbi, bir centaurun koşusu gibi, Zeus'un Olimpos'tan fırlattığı şimşekler kadar hızlı! Eğer tanrıların parmağı varsa, Hades’in nefesini çaldığı kesin."

Gelecek Konu: Dolaşım Sisteminin Tarihçesi -3- Hipokrat, Tıbbın Babası ve Yazılı Tarihteki İlk Göğüs Cerrahı 

KAYNAKÇA:

1. Pulmoner Arteriyel Hipertansiyonun Tarihçesi - Bölüm 1 (MÖ. - 1891) (pahssc.org.tr)
2. Development of Anatomophysiologic Knowledge Regarding the Cardiovascular System: From Egyptians to Harvey - PMC (nih.gov)
3. Asclepius - WikipediaImhotep - Wikipedia
4. (PDF) Ancient Egyptian Medicine - Omar Amin - 2022 (researchgate.net)
5. [Imhotep--builder, physician, god] - PubMed (nih.gov)
6. 14 Mart Tıp Bayramı - Doç. Dr. Tuğrul Tiryaki - Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi - 2008
7. Development of Anatomophysiologic Knowledge Regarding the Cardiovascular System: From Egyptians to Harvey - PMC (nih.gov)
8. Imhotep – The First Physician - Past Medical History
9. Imhotep | Ancient Egyptian Architect, Physician & Statesman | Britannica
10. 3-Mısır Uygarlığı2.pptx (live.com)
11. Ancient Egypt - World History Encyclopedia
12. Kemet - Wikipedia
13. Chemistry (etymology) - School of Nuclear Science and Technology Lanzhou University
14. Edwin Smith Papyrus: The 3,600-Year-Old Textbook of Surgery | Amusing Planet
15. Ebers Papyrus - New World Encyclopedia
16. Circulatory system - Wikipedia
17. Heart Valves | History Timeline (historytimelines.co)
18. Library of Alexandria - Wikipedia
19. Asclepius - an overview | ScienceDirect Topics

Yazan: Kamil Hamidullah / KASIM 2019
Önceki güncelleme:
Son güncelleme: Kamil Hamidullah / AĞUSTOS 2024

Önceki Konu: Dolaşım Sisteminin Tarihçesi -1- Vezir İmhotep, Yazılı Tarihte Adı Bilinen İlk Doktor

 
#PulmonerHipertansiyon #DolaşımSistemi #PAHSSc