PAH'IN TARİHÇESİ - FİZYOLOJİK GELİŞMELER -2- DOLAŞIM SİSTEMİ ÖLÇÜMLERİ İÇİN MEKANİZMALARIN GELİŞTİRİLMESİ - 2024.09.17

PAH'ın Tarihçesi - Fizyolojik Gelişmeler -2- Dolaşım Sistemi Ölçümleri İçin Mekanizmaların Geliştirilmesi

Zaman içinde, bilim insanları Fick ilkesini insanlarda uygulamanın başta düşünüldüğü kadar kolay olmadığını fark ettiler. Bu ilkenin doğru bir şekilde uygulanabilmesi için üç önemli kural belirlendi:

1. Solunum ve kan dolaşımı sabit bir durumda olmalıydı.
2. Kan ve akciğerlerdeki hava aynı anda örneklenmeliydi.
3. Test edilen gaz (oksijen veya karbondioksit), vücudun herhangi bir yerinden alınan (venöz) kanda değil, kalpten çıkan karışık (venöz) kanda ölçülmeliydi.

Bu kuralların, özellikle üçüncüsünün uygulanması için yeni bir yöntem gerekiyordu. İşte bu noktada, Alman doktor Werner Forssmann (1904-1979) devreye girdi. Forssmann, 1929 yılında cesur bir deney yaptı: Kendi üzerinde! Bir kateteri (ince, uzun bir tüp) kolundaki bir damardan geçirerek kalbinin sağ tarafına kadar ilerletmeyi başardı. Bu deneyle, kalbin sağ tarafına vücudun dışından güvenli bir şekilde ulaşılabileceğini kanıtladı. Başarısına ve başarısının sunduğu olanaklara karşın takdir beklerken, meslektaşları ve yöneticileri tarafından eleştiri ve alay konusu oldu; fakat yaptığı işler yurtdışında büyük ilgi topladı. ³

1932 ⁵ yılında, New York City'deki Bellevue Hastanesi'nde kalp ve akciğer çalışmaları için dünyanın ilk laboratuvarı olan Kardiyopulmoner Laboratuvarını kurduklarında, stetoskop, elektrokardiyogram ve patoloji laboratuvarı kardiyak araştırmalarda kullanılan en son teknolojiydi. Bellevue Tüberküloz Servisi Baş Asistanı Dr. André Frédéric Cournand (1895-1988) ve Bellevue Hastanesi Columbia Bölümü Direktörü Dickinson Woodruff Richards (1895-1973)'ın ilk çalışmaları, Fick tekniğinin kullanımını doğrulama ve geliştirme üzerine odaklanmıştı. ^3,9 1930'ların sonlarında, kalp hastalıkları ve kardiyopulmoner fizyoloji araştırmalarında, 1929'da Almanya'da bir tıp dergisinde yayımlanan ilginç bir makale dikkatleri çekti. Bu makalede Berlin yakınlarındaki küçük bir kasabada pratisyen hekim Forssman, bir köpeğin bacak damarından başlayarak ürolojik bir kateteri sağ atriyuma ve oradan kalbin içine kadar ilerletmiş ve kalbe doğrudan ilaç enjekte etmiş ve köpek hayatta kalmıştır. Bu girişimden ilham alan ikili, araştırmalarında kalp kateterizasyonunun kullanımına başlayarak kardiyak araştırmalara yeni bir yön vermiştir. ³ 1941 yılına kadar Dr. Cournand, Hilmert Albert Ranges (1906-1969) ve Richards, hemodinamik ölçümler için kullanılabilecek sağ kalp kateterizasyon tekniklerini ile gereçlerini daha da geliştirdiler. ⁸

Kalp kateterizasyon işleminin tanılama aracı olarak kullanılmaya başlamasına kadar geçen süreç:

• İbni Sina (980-1037), kateterizasyon işlemine "El-kassıtır" (sokulup ilerletilen) adını vererek bu alandaki ilk adımı atmıştır. Bu olaydan 1000 yıl sonra yani 1945 yılında...
• 1733 yılında,  Rahip Stephen Hales (1677-1761), bir atın venöz ve arteriyel sistemlerine yerleştirilen pirinç borular kullanarak, tarihte ilk kez venöz kanülasyon ile toplardamarlara (venlere) bir kateter veya iğne aracılığıyla erişerek, kan basıncı ve kardiyak çıkışın ilk ölçümünü yapmıştır. Bu, tıp tarihindeki ilk invaziv kan basıncı ölçümü olarak kayıtlara geçmiş ve modern tansiyon ölçüm yöntemlerinin öncüsü olmuştur. Tarihte ilk kez tansiyon ölçümü yapıldı. Bu olaydan 234 yıl sonra yani 1945 yılında...
• 1844 yılında, Fransız fizyolog Claude Bernard (1813-1878), at üzerinde jugular venöz ve karotid arter (şah damarı) kanülasyonu yaparak, hem atardamar hem de toplardamar üzerinde sıcaklık ölçümü gerçekleştirmiş ve bu işleme "Kardiyak Kateterizasyon" adını vermiştir. Bu olaydan 101 yıl sonra yani 1945 yılında...
• 1929 yılında Werner Forssmann kendi üzerinde ilk kez sağ kalp kateterizasyonunu uygulayarak tarihte ilk insan denemesini başarıyla gerçekleştirmiştir. Bu başarıdan 16 yıl ssonra yani 1945 yılında...
• 1945 yılında, Cournand ve Richards sağ kalp kateterizasyonunun prosedürünü detaylı bir bildiriyle tıp uygulamalarına sunmuşlar ve aynı yıl, Dr. Andre Cournand'ın desteğiyle NewYork-Presbyterian/Columbia hastanesi, ilk kateterizasyon laboratuvarını açmıştır. ^7,8,10

1945 yılından önce, pulmoner arter hipertansiyonu (PAH) olan bir hastaya yaşarken doğru bir tanı koyabilmek tesadüflerin dışında neredeyse imkansızdı çünkü gerekli tanı teknolojileri henüz geliştirilmemişti. Bu dönemde, doktorlar genellikle tanıyı ancak hastanın ölümünden sonra otopsi sırasında doğrulayabiliyorlardı. 

1968'de New York Şehri Hastaneler Departmanı, Columbia ve Cornell tıp bölümlerini kapatma kararı aldı ve bu kararın bir sonucu olarak Bellevue'deki dünyanın ilk kateterizasyon laboratuvarına ev sahipliği yapmış kardiyopulmoner laboratuvarını kapattı. ⁶

Tıpta henüz gelişmiş teşhis araçlarının olmayışı nedeniyle, PH'un erken tanımlamarında birçok git geller ve geri dönüşler olmuştur. Birçok nadir hastalıkta da olduğu gibi literatürdeki görüş farklılıkları, raporlamadaki tutarsızlık, kısmen tanı kriterlerindeki çok sayıda eşanlamlılık ve varyans yani etiyolojide (hastalığın kökeni için) yakalanılamamış uzlaşı nedeniyle geliştirilemeyen standardizasyon hem hastalığın ortaya çıkma sıklığını belirlemeyi zorlaştırmış hem de Endarteritis Pulmonalis Deformans, Ayerza hastalığı, Ayerza sendromu, idiyopatik pulmoner hipertansiyon, küçük dolaşım arteriyosklerozu, idiyopatik sağ ventrikül hipertrofisi, cardiacos negros, "siyah kalp hastalığı", akciğer damarlarının sertleşmesi, akciğer raynaud hastalığı ve diğer birçok isimle adlandırılmasına neden olarak literatürde kendisini bir karmaşa içerisinde bulmuştur. ⁴  

Primer pulmoner hipertansiyon ile ilgili önemli bilgiler, pulmoner hemodinamik (akciğer dolaşım direnci) üzerine yapılan fizyolojik çalışmalarla elde edilmiştir. İlk fizyolojik çalışmalar primer pulmoner hipertansiyondan ölen bireylerin, histopatolojik (mikroskop altında dokuların incelenerek hastalık tanısı konulması) gözlemlerine dayanır. 20. yüzyılın başlarında, doktorlar ölen hastaların otopsilerini yaptıklarında dikkat çekici bir durumla karşılaştılar: Akciğer atardamarlarının sertleşmiş olduğunu gözlemlediler. Bu tıbbi duruma "pulmoner arteriyoskleroz " ismi verilmiştir. Kalp rahatsızlıkları olan veya akciğer problemleri yaşayan hastalarda bu bulgu daha sık rastlanan bir durumdu. ¹ O dönemlerde, yaşayan insanların akciğer damarlarındaki basıncı doğrudan ölçmek mümkün değildi.

Pulmoner arterlerdeki sertleşme, araştırmacılar tarafından incelendiğinde, bu durumun kronik yüksek kan basıncının bir sonucu olabileceği anlaşıldı. Bu bulgu, pulmoner arterlerin sertleşmesinin, yani pulmoner arteriosklerozun, kronik pulmoner hipertansiyonun (yani sürekli yüksek pulmoner kan basıncının) bir göstergesi olduğunu göstermektedir. Bu keşif, pulmoner arteriyel hipertansiyonun (PAH) hastalık sürecindeki anlayışımızı derinleştirdi ve pulmoner arterioskleroz, PAH'nin morfolojik imzası (yani hastalığın damarlarda yarattığı yapısal değişiklikler) olarak geniş çapta tanınmaya başlandı. ¹¹ 

Fizyolojik gelişmeleri kısaca özetledikten sonra, Pulmoner Arteriyel Hipertansiyonun tanılama sürecine göz atalım...

Gelecek Konu: PAH'ın Tarihçesi -1- Klob, Endarteritis Pulmonalis Deformans 

KAYNAKÇA:

1. Pulmoner Arteriyel Hipertansiyonun Tarihçesi - Bölüm 2 (1891 - ) (pahssc.org.tr)
2. Primary Pulmonary Hypertension - Volume 99 - Lewis J. Rubin, Stuart Rich
3. A Century of Pulmonary Hemodynamics (atsjournals.org)
4. Primary Pulmonary Hypertension (ahajournals.org) - 1955
5. André F. cournand: Father of clinical cardiopulmonary physiology - Franch - 1986 - Clinical Cardiology - Wiley Online Library
6. Cournand and Richards: Pioneers in cardiopulmonary physiology - Hektoen International (hekint.org)
7. 60th Anniversary of Cardiac Surgery Celebrated at NewYork-Presbyterian/Columbia University Medical Center | NYP
8. History of Right Heart Catheterization: 100 Years of Experimentation and Methodology Development - PMC (nih.gov)
9. The History of the Bellevue Hospital Chest Service (1903–2015) | Annals of the American Thoracic Society (atsjournals.org)
10. Cardiac catheterization | Benefits, Risks & Procedure | Britannica
11. Primary pulmonary arterial hypertension: A look back - ScienceDirect - 2004

Yazan: Kamil Hamidullah
Oluşturma Tarihi: Kamil Hamidullah / EKİM 2018
Önceki güncelleme: 
Son güncelleme: Kamil Hamidullah / EYLÜL 2024

Önceki Konu: PAH'ın Tarihçesi - Fizyolojik Gelişmeler -1- Dolaşım Sistemi Ölçüm Tekniklerinin Geliştirilmesi

#PulmonerHipertansiyon #PAHSSc #PulmonaryHypertension