AİLESEL PULMONER ARTERİYEL HİPERTANSİYON GENİNİN KEŞFİ (BMPR2 MUTASYONU) - 2000 - DR. JANE H. MORSE

Dr. Jane H. Morse (1929-2008), tıp ve bilim alanlarında 45 yıldan fazla süreyle çalışmıştır; ancak 2008 yılında pankreas kanseriyle olan mücadelesini kaybetmiştir. Pediyatrik ve yetişkin hastalarda pulmoner arteriyel hipertansiyonun genetik nedenlerini araştırmış ve Amerikan Pulmoner Hipertansiyon Derneği'nin (PHA) Bilim Kurulu üyesi olarak görev yapmıştır. ² Kariyerindeki dönüm noktası, ailesel primer pulmoner hipertansiyona sebep olan geni keşfetmesi olmuştur. Emekliliğinden önce bu alanda aile çalışmalarına başlamış ve 2000 yılında, primer pulmoner hipertansiyon hastalarının yarısından fazlasında BMPR2 geninde mutasyon bulunduğunu ortaya çıkarmıştır. Sonraki yıllarda, BMPR2 mutasyonu taşımayan hastalarda yeni genler keşfetmek için çalışmalarını sürdürmüştür. Ayrıca, fenfluramin adlı diyet hapının neden olduğu pulmoner hipertansiyon vakalarında genetik anormallikleri ilk defa bildirmiştir.

Kariyerinin erken dönemlerinde, Dr. Morse anti-insülin antikorları üzerine çalışmış ve lupus hastalığında antinükleer antikorlar ile kompleman sistemi arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Temel immünokimyasal araştırmalar yapmış ve eşi Dr. Stephen I. Morse ile birlikte, Bordetella pertussis bakterisinden lenfositozu artıran bir faktörü izole etmiş ve bu bakterinin pili yapısının elektron mikrograflarını yayınlamıştır.

Ayrıca, New York Romatizma Derneği'nin eski başkanı, Amerikan Bilim İlerlemesi Derneği (American Association for the Advancement of Science)'nin üyesi ve Amerikan Romatoloji Koleji'nin bir üstadı olarak da tanınmıştır. ¹

1996

PAH, zaten nadir görülen bir hastalıktı ve 1990'lı yıllarda milyonda bir kişide tanı alabildiği için çok daha nadir olarak tespit edilebiliyordu. PAH üzerinde araştırma yapan bilim insanları, genetik araştırmalar için"SAFKAN" olarak tanımlanabilecek, altta yatan başka bir hastalığa bağlı olmayan, aynı jenerasyondan ve 'yaşayan' Ailesel PAH'lı hastalar bulma çabası içerisindeydiler. Ailesel PAH vakaları, tüm PAH topluluğunun %10'undan daha azını oluşturur, yani 100.000.000 kişide 10'dan az vakaya denk gelir. Aynı jenerasyondan ve yaşayan PAH'lı hastalara rastlanma olasılığı oldukça düşüktü, bu yüzden onları bulmak oldukça zordu. 

Araştırmacılar vaka sunumu beklerken, tam da o sırada, Dr. Sadberk Lale Tokgözoğlu, ailesel pulmoner arteriyel hipertansiyon hastası için tedavi arayışını Amerika'ya duyurdu. 

1997 

Şubat 1996'da, Dr. Lewis J. Rubin'in davetiyle Kamil Hamidullah, Maryland Üniversitesi Tıp Merkezi'nde (UMMC) IV Epoprostenol Sodyum (epo) tedavisine başlamadan önce yapılan klinik araştırmalar sonucunda uygun kriterlere sahip olduğu onaylandı. Türkiye'de gerekli resmi süreçleri tamamlamasının ardından, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) yurtdışı sevk işlemleriyle birlikte, 23 Nisan 1997'de Türkiye'nin ilk IV Epoprostenol sodyum tedavisine başlanan hasta oldu. Hamidullah'ın sağlık durumunun ciddiyeti, başlanan ilaç tedavisiyle kontrol altına alındı ve yatağa bağımlılıktan kurtulduktan sonra, genetik araştırmalara katılması konusunda destek olup olmayacağı soruldu. Hamidullah, olumlu yanıt verdi ve prosedürü onayladıktan sonra Columbia Presbyterian Hastanesi'nden Dr. Jane H. Morse ile iletişime geçildi.

PAH için çare bulmaya kendisini adamış Dr. Jane H. Morse, genetik araştırmaya katılan hastalardan ve ailelerinden sürekli kan örnekleri talep ettiği için kendisini mizahi bir dille "vampir" olarak tanıtırdı. Hastalarına, "Vampiriniz kanınızı istiyor," diyerek başladığı cümleler ve ardından gelen kahkahası, hastalarına olan samimi ilgisini ve mesleğine olan tutkusunun bir göstergesiydi.

Kamil Hamidullah, ansızın PAH araştırmacılarının ilgi odağı haline geldi ve kendi deyimiyle "PAHSTAR" olmuştu. Herkesin kendisine hayran olduğunu düşünüyordu, fakat aslında araştırmacılar yalnızca kanıyla ilgileniyorlardı. Ağabeyi Şamil Hamidullah, 1991 yılında PAH teşhisi almış ve 1993 yılında bu hastalıktan vefat etmişti. Kamil de 1996 yılında PAH tanısı almıştı. Araştırmacılar, aynı jenerasyonda yaşayan PAH hastalarını arıyorlardı, ancak aradıkları vaka bulunana kadar artık ellerindekilerle idare edeceklerdi. 

Hamidullah'ın rakibi, 1983 yılında altı yaşındaki oğlu Matthew'i Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon (PAH) hastalığından kaybetmiş ve 1994 yılında kendisi de aynı hastalığa yakalanan, "Bay Wojo" olarak bilinen, dört çocuk babası Jerry Wojciechowski (1947-2007)'ydi. Bay Wojo ve Hamidullah, yüz yüze tanışmamış olmalarına rağmen, PAH araştırmacıları aracılığıyla birbirlerine şakalar yaparak, "Benim kanım daha iyi" ve "Hayır, benimki daha iyi" gibi birbirlerine meydan okuyan mesajlar gönderiyorlardı. Hamidullah'ın "PAHSTAR"lığı yaklaşık üç ay sürdü. 1997 yılının Ekim ayında, Bay Wojo'nun oğlu Michael da PAH teşhisi almıştı.

2000

23-25 Haziran 2000 tarihlerinde, Chicago, ABD'de düzenlenen 4. Uluslararası PHA Konferansı'nda, Bay Wojo ve Hamidullah sonunda yüz yüze tanışma şansını buldular. Ancak, Bay Wojo'nun Ekim 1997'de PAH teşhisi konan ikinci oğlu, tanıdan yaklaşık iki hafta sonra hayatını kaybetmişti. 

Eski günlerde birbirlerine şaka yoluyla meydan okumaları, kongrede yeniden canlandı. Hamidullah'ın "Beni tahtımdan indirdin" demesi üzerine, Wojo'nun "Sen ne zaman çıktın ki o tahta?" karşılığını vermesi, PAH topluluğu içindeki dayanışmanın ve ve samimi ilişkiyi yansıtıyordu.

Cournand ve Richards'ın ekolünden ve PAH'ın büyük babası olarak bilinen Alfred Paul Fishman (1918 -2010), 1981 yılında Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüleri (National Institutes of Health)'nin desteğiyle PAH'ın demografisini, hemodinamiğini, sağkalım oranlarını ve yönetimini tanımlayan bir kayıt defteri oluşturma çabasına öncülük etti. Bu çalışma, Ulusal Sağlık Enstitüleri tarafından finanse edildi. 1984 itibariyle Amerikan literatüründe bildirilen 14 aile incelendiğinde, ailesel PAH (FPAH) ile sporadik PAH'ın cinsiyet, yaş ve sağkalım özellikleri açısından benzer olduğu görüldü. ⁶

Yıllar ilerledikçe FPAH tanısı konulan aile sayısı artmaya devam etti. 1998 yılına gelindiğinde, 55 FPAH ailesi tespit edilmişti. Günümüzde ise bu durum Herediter PAH (HPAH) olarak adlandırılmaktadır. Fishman, makalesinde yaklaşık 60 HPAH ailesi varlığını belirtmektedir. ^4,5  2000 yılında düzenlenen 4. Uluslararası PHA Konferansı'nda 'Vampirella Dr. Morse' tarafından yapılan bir tarama çalışması sayesinde yeni aileler de tespit edilmiş ve toplamda 75'in üzerinde PPH'li aileye ulaşıldı. ⁵ 

2009 

Kamil Hamidullah ve ailesi, Kamil'e akciğer nakli yapılana dek genetik araştırmaları desteklemeye devam ettiler. Vampir Jane H. Morse veya takımı, her ne zaman kan örneğine ihtiyaç duysa, aile İstanbul'dan Ankara'ya, Dr. S. Lale Tokgözoğlu'nun yanına seyahat ederdi. Dr. Tokgözoğlu, Vampir'den gelen formları doldururken, aynı zamanda test tüpleri de Hamidullah ailesinin kan örnekleriyle doldurulurdu.

Betty Lou Wojciechowski, bilinen adıyla Bayan Wojo, 1997 yılında Amerikan Pulmoner Hipertansiyon Derneği (Pulmonary Hypertension Association (PHA)), eski adıyla United Patients Association for Pulmonary Hypertension (Pulmoner Hipertansiyon Hastaları Birliği Derneği (UPAPH))'nin 2. Başkan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. 13 Mart 2017 tarihinde yayınlanan bir podcast'te Bayan Wojo, diğer iki çocuğunun da PAH teşhisi aldığını açıklıyor. Aşağıdaki ses kaydından Wojo Ailesinin hikayesini dinleyebilirsiniz. ³

Kaynakça

1. https://www.thoracic.org/members/assemblies/assemblies/pc/news/obituary-jane-morse.php
2. https://phassociation.org/wp-content/uploads/2017/02/The-PHA-Story-A-Detailed-History-1987-99.pdf
3. https://pulmonaryhypertensionnews.com/columns/phaware-podcast-betty-lou-wojciechowsk/
4. https://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(15)47796-7/fulltext
5. https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.3109/07853890109002105?needAccess=true
6. https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.200505-684OE

Yazan: Kamil Hamidullah
Son güncelleme: Kamil Hamidullah / MAYIS 2024