Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH)

KRONİK TROMBOEMBOLİK PULMONER HİPERTANSİYON (KTEPH)

Güncel videolar ve daha fazla içerik için web sayfamızdaki video galerimizi gezebilir veya Youtube kanalımıza bakabilirsiniz.

ICD-10 kodu: I27.24 Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon

Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH), Pulmoner hipertansiyon ailesinin 4. grubudur.

KTEPH NEDİR?

Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH), diğer pulmoner hipertansiyon (PH) türleri gibi, akciğerlerdeki kan damarlarını tıkayarak veya daraltarak kan akışını kısıtlar ve akciğer basıncını yükseltir. KTEPH'in temel nedeni, akciğerlerde oluşan ve zamanla çözülmeyen kan pıhtılarıdır. Bu pıhtılar, tıbbi olarak pulmoner emboli (PE) olarak adlandırılır. Tekrarlayan veya çözülmeyen bu pıhtılar, zaman içinde akciğer damarlarında kalıcı hasara ve skar dokusuna yol açar. Bu durum, damarların daralmasına veya tıkanmasına neden olarak kan akışını engeller. Milyonda 43 ila 50 kişide görülme sıklığı ile KTEPH, ³⁹ oldukça nadir görülen bir hastalıktır ve bu durum, tanı ve tedavisini zorlaştıran faktörlerden birini oluşturur. KTEPH, ilerleyici bir hastalık olduğundan, zamanla aakciğerlerdeki kan basıncı giderek yükselir ve kan akışı zorlaşır. Bu durum, kalbin sağ tarafına aşırı yük binmesine ve kalbin sağ tarafının daha fazla çalışmasına neden olur. Zamanla, bu aşırı yük sağ kalp yetmezliğine yol açarak ölümle sonuçlanabilir.

KTEPH'in erken teşhisi ve doğru tedavisi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir veya durdurabilir. Bu nedenle, özellik le daha önce pulmoner emboli geçirmiş kişilerin, nefes darlığı gibi belirtileri ciddiye almaları ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmaları önemlidir.

Makaleyi okurken karşılaştığınız bilmediğiniz tıbbi bilgiler için lütfen sizin için hazırladığımız, özet bilgiler için "SÖZLÜK veya ayrıntılı bilgiler içim "Pulmoner Hipertansiyonda Yer Alan Aktörler" bölümümüzü tıklayarak inceleyiniz.

Pulmoner Embolizm (PE): Genellikle bacaktaki bir venden akciğere gelen bir kan pıhtısı nedeniyle gelişir. Vücudun bir bölümünde oluşur. İlk oluştuğu yerde kalan kan pıhtısına tromboz denir. Kan dolaşımı ile vücudun başka bir bölümüne seyahat ettiğinde ise emboli adını alır. Tromboembolizm ise kan pıhtısındaki emboli yüzünden kan akışının ciddi anlamda azalmasıdır.

Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH) Günü

KTEPH pulmoner hipertansiyonu kesin tedavisi olan TEK türüdür. Ameliyata uygun olan KTEPH'li hastalar, deneyimli merkezlerde yapılmakta olan Pulmoner Endarterektomi ameliyatı sonrasında tamamen sağlıklarına kavuşabilmektedirler. Ameliyata uygun olmayan hastalar içinde FDA onaylı tek bir ilacı bulunmakta. Bu tedavi ile hastanın şikayetleri hafifler ve yaşam kalitesi de yükselir.

KTEPH nadir görülen bir hastalık olduğu için ancak, en çok hasta görmüş deneyimli, birden fazla klinik ile beraber eşgüdüm içerisinde çalışan PH merkezlerinde hastaların takiplerinin yürütülmesi çok önemlidir.

KTEPH'e neden olan tek bir gen yoktur.

KTEPH hastalarının yarısında bir belirti yoktur veya hiç pulmoner emboli teşhisi konmamıştır. Bazı hastalarda pulmoner arterler içindeki pulmoner emboliyi, kendi bünyeleri eritir. Bu günümüzde hala gizemini koruyan bir durumdur. Bazen de bu kan pıhtıları, çoğunlukla kan inceltici (antikoagülanlar) ilaçlarla 3 ay içerisinde problemsiz bir şekilde erir. Ne yazık ki, her 25 hastadan 1’inde bu pıhtılar erimez ve zamanla, pıhtı dokusu daha lifli hale gelerek kan inceltici ilaçlarla erimeyecek bir biçime dönüşür. Sonrasında bu yapı akciğer damar duvarlarında kireçlenmeye ve kanın damardan akışını engelleyecek şekilde daralmasına veya tıkanmasına sebebiyet vererek, KTEPH hastalığına yol açar.

KTEPH adını nereden alıyor?

Kronik - uzun süren bir durum (aylar ila yıllar)
TromboEmbolik - kan pıhtıları (trombüs) kollarınızdaki veya bacaklarınızdaki kan damarlarından atar ve akciğerlerin kan damarlarına ulaşarak pulmoner arterleri bloke eder.
Pulmoner - akciğerlerle ilgili
Hipertansiyon - kan damarlarında yüksek tansiyon

KTEPH NADİR BİR HASTALIKTIR.

Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl yaklaşık 2500 ile 5.000 kişiye KTEPH tanısı konmaktadır. Bu istatistiklerden yola çıkarsak ülkemize uyarlarsak, yaklaşık 700-800 hasta, KTEPH tanısı almayı bekliyor! KTEPH Avrupa'da her yıl yaklaşık milyonda 43 ila 50 kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir. Pulmoner Emboliden muzdarip (akciğerlerde kan pıhtısı olan) her 25 kişiden biri KTEPH olma riskini taşımaktadır. PEA merkezleri ihtiyacın altında kaldığından ülkemizde yaklaşık 160 KTEPH'li hasta PEA tedavisine erişebiliyor!

Her yıl 800 KTEPH'li hasta çıkıyor, 160'ı PEA'ya erişiyor!

KTEPH BİZİ NASIL ETKİLER?

Akciğerlerinizden akan kan, bacaklardaki veya kollardaki damarlardan geçen kan pıhtıları içerir. Bu kan pıhtıları pulmoner arterlere yapışır ve tıkanmalarına veya daralmalarına neden olur.
Zamanla, bu pıhtılar pulmoner arterlerinizde skar dokusu (ağlar da denir) haline gelir.
Bu skar dokusu pulmoner arterlerinizdeki kan akışını kısıtlar. Bu, akciğer damarlarınızdaki basıncın artmasına neden olur (pulmoner hipertansiyon).
Kalbinizin sağ tarafı, daralmış pulmoner arterlerinizden kan taşımak için daha fazla çalışmak zorundadır.
Zamanla, pulmoner arterlerinizden gelen kan kalbinizin sağ tarafına geri kaçmaya başlar. Triküspit Yetmezliğ oluşur, kalbin arkasına doğru kan gölenme yapar.
Kan göllendikçe sağ ventrikülünüz büyür ve kasları kalınlaşır (sağ taraflı kalp yetmezliği). Bu, karnınızda ve ayak bileklerinde su tutulmasından (sıvı birikmesi) şişmeye; ödeme yol açar.

KTEPH hastalarında sağ kalım?

KTEPH tedavi edilmediğinde ortalama yaşam süresi beş yıldır.

KTEPH'in Belirtileri Nelerdir?

Birçok hastada geçirilmiş akciğer emboli hastalığı sonrası 1-2 yıla yakın ‘balayı periyodu’ adı verilen şikayetsiz bir dönem geçer. İlk başlarda, KTEPH'li kişiler herhangi bir belirti göstermezler. Hasta olduklarının farkında bile değillerdir. Kişinin görünüşünden ne denli ciddi bir hastalıkla mücadele ettiği anlaşılmaz. Görünmez hastalıktır. Hastalık kötüleştikçe belirtiler ortaya çıkar.

Özellikle aktif olduklarında, eforla, hareketle nefes darlığı;
Çok yorgun;
Göğsünde veya karnında bir sıkışma veya ağrı;
Baş dönmesi, sersemlemiş

KTEPH ayrıca sağ kalp yetmezliğine neden olabilir ve bu da aşağıdakilere neden olabilir:

Ödem
Şişkinlik
Mide bulantısı

KTEPH için kesin tanı, V / Q taraması, hava ve kanın akciğerlerinizde nasıl hareket ettiğine bakan tıbbi bir testle konur.

KTEPH Olma Şansını Neler Artırabilir?

Pulmoner arterlerinizde büyük kan pıhtıları (pulmoner emboli) veya tekrarlanan pulmoner emboli;
Başka risk faktörü olmayan pulmoner emboli varlığı (idiyopatik pulmoner emboli olarak da adlandırılır);
Ameliyatla dalağı alınanlar
ve osteomiyelit (kemik iltihabı) veya inflamatuvar bağırsak hastalığı gibi iltihaplanmaya neden olan sağlık sorunları.
Tiroid replasman tedavisi
Ailede damarlarda pıhtı öyküsü olanlar
Kanser

KTEPH Nasıl Tedavi Edilir?

KTEPH, daha öncede değinildiği gibi pulmoner hipertansiyon iyileştirilebilecek tek türüdür. Pulmoner Endarterektomi (PEA) ameliyatı uygun hastalar için en ideal tedavidir. Hastaların %60-70’i ameliyata uygundur. PEA'ya uygun olmayan hastalar için alternatif olarak balon pulmoner anjiyoplasti (BPA) tedavi seçeneği uygulanır. Bunların yanı sıra FDA tarafından onaylanmış tek bir ilaç tedavisi bulunmaktadır. Bu tedavi seçenekleriyle eğer hastalık kontrol altına alınamaza, uygun olan hastalar akciğer nakline yönlendirilirler.

PEA Cerrahisinin Amaçları:

Nefes almanızı iyileştirmek ve oksijenlenmeyi artırarak eğer kullanıyorsanız sizi ekstra oksijen cihazlarından kurtarmak
Akciğer damarlarınızdaki kan akışını normale döndürmek;
Kalbini sağ tarafındaki yükü hafifleterek, kalp yetmezliğini önlemek;
ve normal aktivitelerinize veya egzersizlerinize kısaca hayatınıza geri dönmenizi mümkün kılar.
Ameliyat sizin için en iyi seçenek değilse, pulmoner hipertansiyon merkezine yönlendirileceksiniz. Bir PH ekibi, sizin için en iyi tedaviye karar vermek için sizinle birlikte çalışacak. Eğer PH tedavilerine de uygun bulunmazsanız akciğer nakli için değerlendirmeye alınırsınız.

Pulmoner Endarterektomi Ameliyatı Nasıl Yapılmaktadır?

Pulmoner endarterektomi ameliyatı 6-8 saat sürmektedir. Göğüs kafesi önden açılmakta ve hasta kalp-akciğer makinesine bağlanarak, vücut sıcaklığı 20⁰C’ye düşürülmektedir. Bunun nedeni başta beyin olmak üzere tüm organların korunmasıdır. Sağ akciğerde 10, sol akciğerde 8 damar bulunur. Önce sağ ve sonra da sol ana akciğer damarı açılarak tüm bu damarlar baştan uca bir kuyruk gibi çıkarılır. Ameliyatın en önemli kısmı burasıdır. Eğer tüm bu damarlardaki pıhtılar çıkarılmaz ise yapılan işlemden gerekli sonuç alınamaz. Ameliyat edilen hastaların %95'i için kesin kürdür. Hastaların vücutları pıhtı ürettiği için hastalarda tekrar KTEPH gelişme ihtimali bulunur. Bu ihtimali bertaraf etmek için hastalar ömür boyu kan sulandırıcı ilaç kullanmak zorundalar.

KTEPH'te PEA SÜRECİ

Pulmoner Endarterektomi için;

HASTANE KONAKLAMA

Çoğu hasta hastanede 7 ila 10 gün geçirir. Kalış süresi hastanın hastalığının şiddetine bağlıdır:

Ameliyattan önce fiziksel durum • Oksijen ihtiyacı
Cerrahiye yanıt
Ameliyat sonrası komplikasyonlar
Diğer tıbbi problemler

Genellikle hastalar taburcu olana kadar iki testi olacaklardır; - ekokardiyografi ve ventilasyon-perfüzyon akciğer taraması.

Tüm KTEPH'li hastalar kanama sorunları gelişmedikçe, hayatlarının geri kalanında kan inceltici (antikoagülanlar) almalıdır.

CERRAHİ SONRASI 1 ila 3 AY

Hastalar ameliyattan sonra hızla iyileşebilirler. Ancak pulmoner Endarterektomi büyük bir ameliyattır. Tamamen iyileşmek birkaç ayı alacaktır.

İlk 4 ila 6 hafta içinde, 10 kilodan fazla kilo almaktan kaçının.
Fizik tedavi uzmanlarının gözetiminde bir egzersiz programına katılın. Bu, kondisyonunuzu ve dayanıklılığınızı yeniden oluşturmanıza yardımcı olacaktır. Bazı hastalar için bu yatarak tedavi gerektirir.
Diğer bazı hastalarda kalp veya pulmoner rehabilitasyona ihtiyaç duyulabilir. Diğer hastalar ise egzersizlerin nasıl yapıldığını öğrenip evlerinde yapabilirler.
Çoğu hastada ameliyattan sonra pulmoner hipertansiyon geride kalır. Pulmoner hipertansiyonu devam eden hastalarda ise doktoru, buna uygun tedavi seçeneklerini değerlendirir.

KTEPH'li tüm kişilerin ameliyattan sonra düzenli takibe ihtiyaçları vardır. Doktorunuz sizin için en iyi takibi planlayacaktır.

CERRAHİ SONRASI 3 ila 6 AY

Hepsi olmasa da hastaların çoğunda, belirgin iyileşme görülür ve neredeyse normal yaşamlarına geri dönerler.

Egzersiz yapmaya devam edin. Bu, kalbinizin ve akciğerinizin gücünüzü hem koruyacak hemde geliştirmeye devam edecektir.
Hastaların rutin olarak ekokardiyogramı tekrarlar. Bazen ventilasyon perfüzyon akciğer taraması da yapılır. Bu ameliyat sonra iyileşmenizi değerlendirilmesine yardımcı olur.
Bazı hastalarda tekrar pulmoner hipertansiyon gelişir. Ancak kan pıhtısıyla ilgili olmayan farklı gruptan PH gelişir.
Aşağıdaki belirtiler eğer sizde varsa hemen doktorunuzu arayın.
- Nefes darlığı
- Ödem
- Bayılma

KTEPH'Lİ çoğu hasta, oksijen tedavisini bırakabilecekleri noktaya kadar iyileşir.

CERRAHİ SONRASI 6 AYDAN FAZLA

Çoğu hasta normal yaşamlarına geri döner. Ancak ömür boyu kan sulandırıcı almaları gerekir. Düzenli kontroller devam eder. Bu grup hastanın vücudu sürekli pıhtı ürettiği için, bu kontroller bir daha KTEPH'in yaşanmamasını sağlamaya yardımcı olur. Eğer önceki belirtiler geri dönmeye başlarsa hemen doktorunuzu arayın. örneğin:

Nefes darlığı
Göğüs ağrısı
Bayılma
Ödem

KTEPH'li bazı hastalarda yaşamları boyunca kan pıhtıları atmaya devam edecektir. Bazıları için PEA ameliyatını tekrarlamak daha iyi sonuçlara yol açabilir.

KTEPH için balon pulmoner anjiyoplasti (BPA)

Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon tedavisinde balon pulmoner anjiyoplasti, PEA için elverişli olmayan yaklaşık %30 ila %40 hasta için bir tedavi seçeneğidir. BPA, kronik olarak daralmış veya tıkanmış kan damarlarını açmak için balonların kullanıldığı bir prosedürdür. Bu, akciğerlere kan akışını düzeltir, nefes darlığını azaltır ve egzersiz toleransını artırır. İşlem, kalp kateterizasyon laboratuvarında bu müdahale konusunda özel olarak eğitilmiş multidisipliner bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Hastalar lokal anestezi ve orta derecede sedasyon alırlar ancak hala uyanıktırlar. Boyundan veya kasıktan artere kateter adı verilen uzun, ince bir tüp yerleştirilir ve kateterden ikinci bir içi boş tüp sokularak hastalıklı akciğer damarlarına geçirilir. Ekip, röntgen görüntüleri eşliğinde daralmış damarlardaki basınçları ölçer ve ince bir teli, damarlardan geçirerek, tıkanan veya daralan damara sönük bir balonu yerleştirir. Balon, kronik kan pıhtılarını tahrip etmek ve bunları arterlerin duvarlarına bastırmak için şişirilir. Bu bir yol açar ve kan akışını yeniden sağlanır. Balon daha sonra söndürülür ve kaldırılır. Her BPA prosedürü sırasında birden fazla damar tedavi edilir.

Pıhtıların akciğer damarının çok uzak uçlarında olması,
Hastaların genel sağlığının PEA için uygun olmaması. (Yaş bir risktir. Yaşlı hastalar için PEA riskli bir işlemdir.)

gibi durumlarda BPA, alternatif bir tedavi seçeneği olur.

Daha önce PEA'ye uygun olmayan hastalar için tıpta uygulanabilecek başka bir girişimsel tedavi bulunmuyordu. Japon araştırmacılar BPA'yı başarılı bir şekilde KTEPH için geliştirdiler. BPA'da geleneksel anjiyoplasti gibi kılavuz kateterler, balonlar ve teller kullanılır. Avrupa ve Amerikan istatistikleri de, BPA'nin KTEPH'li hastalarda ortalama pulmoner arter basıncını düşürdüğünü göstermektedir. BPA olan hastaların yaklaşık %90'ı, onaylı ilaç tedavisinin sağladığı faydadan çok daha fazla başarılı bir sonuca ulaşmıştır. BPA da her girişimsel (invaziv) tedavi de olduğu gibi, riskleri olan bir operasyondur.

Balon pulmoner anjiyoplasti (BPA) işlemi KTEPH'li hastalarda ne kadar sürüyor?

Her BPA prosedürü yaklaşık iki ila dört saat sürer. KTEPH'i yeterince tedavi edebilmek için çoğu hasta dört ila altı ayrı BPA prosedürüne ihtiyaç duyar. Genellikle, iki hafta boyunca iki prosedür gerçekleştirilir ve hastalar sonraki tedaviler için bir ile üç ay sonra geri dönerler. Toplam tedavi sayısı ve zamanlama hastadan hastaya değişebilir. BPA'yı takiben, hastalar tipik olarak gözlem için hastanede bir gece geçirir ve ertesi gün taburcu edilirler.

Güncel videolar ve daha fazla içerik için web sayfamızdaki video galerimizi gezebilr veya Youtube kanalımıza bakabilirsiniz.

Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH)'un Tarihçesi

Önce 5000 yıllık bulmacanın çözülmesi gerekiyordu. "Dolaşım Sistemi"

Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH)'in tarihçesi, aslında pulmoner emboli (PE) ve dolaşım sisteminin keşfi ile yakından ilişkilidir. KTEPH, her 25 PE vakasından birinde gelişen ciddi bir durumdur. PE'nin tarihçesi, insanlık tarihinin belki de en eski bilmecelerinden biri olan dolaşım sisteminin keşfiyle başlamıştır. Dolaşım sisteminin keşfi hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, Pulmoner Arteriyel Hipertansiyonun Tarihçesi - Bölüm 1 (MÖ. - 1891) (pahssc.org.tr) başlıklı makalemizi ziyaret edebilirsiniz.

Dolaşım Sisteminin Keşfi ve Erken Dönemler:

İbn Nefis, (Annafis; 1210-1288): 1200'lü yıllarda yaşayan Galen'in çalışmaları, 1500 yıl boyunca sorgulanmadan kabul edilerek "Galen dediyse doğrudur" anlayışıyla tıp bilimine yön verdi.1200'lü yıllarda yaşayan Arap hekim İbn Nefis, Galen ve İbn-i Sina'nın dolaşım sistemi üzerine yanlış varsayımlarına ilk meydan okuyan isimlerden biri oldu. Pulmoner dolaşımın doğru haritasını çıkararak, dolaşım sisteminin anlaşılmasında temel bir rol oynadı ve "Dolaşım Fizyolojisinin Babası" olarak kabul edildi. Ancak, bu bilgiler kısa süre sonra kayboldu ve unutuldu. O dönemde, diğer dinlerde olduğu gibi, İslam dünyası da katı bir tutuculuğun etkisi altındaydı. ^7,8
William Harvey (1578-1657): Tıpta devrim yaratan bir keşfe imza attı. 1628 yılında İbn Nefis'in 400 yıl önce tanımladığı ancak unutulan pulmoner dolaşımı yeniden keşfetti. Bununla kalmayıp, tüm vücuttaki kan dolaşımı sistemini de açıklayarak modern kardiyovasküler bilimin temellerini attı. ^7,8

Pulmoner Emboli ve Tromboz Araştırmaları:

Giovanni Battista Morgagni (1682-1771): Sağ kalbin görevini keşfetmiş ve pulmoner arterlerde büyük pıhtıların varlığına dair ilk gözlemlerini yapmıştır. 1761 yılında yayınladığı ünlü eseri "De Sedibus et Causis Morborum per Anatomen Indagatis" (Hastalıkların Yerleri ve Nedenleri Üzerine Anatomik İncelemeler) adlı kitabında, aniden ölen hastalarda yaptığı otopsilerde pulmoner arterlerde büyük pıhtıların varlığını belirtti. Bu gözlemler, pulmoner embolinin anlaşılması ve tanımlanması için önemli adımlardan biri olmuştur.
Morgagni'nin bu gözlemleri, hastalıkların belirli organlarda ve dokularda lokalize olabileceği fikrini ortaya atmasına neden olmuştur. Bu, "Hastalık nerede?" sorusunu sormasına yol açmış ve modern patolojinin temellerini atmıştır. ^7,8
René-Théophile-Hyacinthe Laennec (1781-1826): Stetoskopun mucidi, 1819'da pulmoner emboli varlığını tanımlayan ilk kişidir. Ayrıca durumu derin ven trombozu ile ilişkilendirdi. ¹²
Jean Cruveilhier (1791-1874): "İnsan Vücudunun Patolojik Anatomisi (Anatomie Pathologique du Corps Humain)" adlı kitabında, tüm hastalıkların nedeninin flebit (damarlardaki iltihabi durum) olduğunu öne sürdü ve pulmoner arterlerdeki, yani akciğer atardamarlarındaki pıhtıları ilk kez tanımladı. ⁷
Rudolf Ludwig Carl Virchow (1821-1902): Pulmoner embolinin patofizyolojisini tanımladı ve "emboli" terimini literatüre kazandırdı. Ünlü "Virchow Üçlüsü"nü (kan durgunluğu, damar duvarı hasarı, hiperkoagülabilite (aşırı pıhtılaşma)) ortaya koydu. Virchow, trombüslerin kan dolaşımında ilerleyebileceğini ve diğer organların damarlarını etkileyebileceğini keşfetti. ⁷

Pulmoner Embolide Tedavi Arayışlarında Cerrahi Çözümün Geliştirilmesi

Friedrich Trendelenburg (1844-1924): Alman cerrah, 1908'de akut pulmoner embolektomi (pıhtı çıkarma operasyonu) için operatif bir yaklaşımı tanımlayan ilk kişidir. ¹²
Martin Kirschner (1879-1942): 18 Mart 1924'te Kirschner, ilk başarılı pulmoner arter embolektomisi olan Trendelenburg ameliyatını gerçekleştirdi. Tam fonksiyonel iyileşme bildirildi. Richard W. Steenburg (1925-2016), 1958 yılında Amerika'daki 'Trendelenburg operasyonundan' ilk kurtulanı bildirdi. ¹²

Derin Ven Trombozu (DVT) ve Pulmoner Emboli:

Derin Ven Trombozu (DVT), vücuttaki derin damarlardan birinde, genellikle bacaklarda bir kan pıhtısı oluşmasıdır. Bu durum, organların yeterince beslenememesine ve yetmezlik gelişmesine yol açabilir. Derhal tespit edilip tedavi edilmezse, hayatı tehdit eden bir durum ortaya çıkabilir. ⁹

M.Ö. 600-900: Sushruta Samhita adlı Ayurveda metni, DVT'nin ilk tanımını içerir. ⁹
1271: Bir Fransız el yazmasında 20 yaşındaki bir erkeğin bacağındaki DVT semptomları tanımlandı. ⁹
1856: Alman doktor ve patolog Rudolf Virchow, köpekler üzerinde yaptığı deneylerle pulmoner emboliyi açıkladı. Pulmoner arterlere göç eden pıhtıları analiz ederek bu kavramı geliştirdi. ⁷

Kan pıhtısı, tıpta trombüs olarak bilinir ve kanın pıhtılaşma sürecinin sonucudur. Trombüs, trombositler ve kırmızı kan hücrelerinden oluşan bir tıkaç ile fibrin proteini ağından oluşur. Normalde, trombüsler yaralanma durumunda kanamayı durdurmak için oluşur. Ancak sağlıklı kan damarlarında oluştuğunda kan akışını engelleyebilir ve bu duruma tromboz denir. ¹⁰ 13 Ekim Dünya Tromboz Günü'nde, bu tehlikeli duruma dikkat çekilir. ¹¹

Bu tarihsel gelişmeler, KTEPH'in anlaşılması ve tedavisi için temel oluşturmuştur. Dolaşım sistemi, pulmoner emboli ve derin ven trombozunun keşfi, KTEPH'in tanımlanması ve yönetimi için kritik öneme sahiptir.

1- Dr. Abel Ayerza (1861-1918) - Cardiacos Negros (Kara Kalp Hastalığı) - Ayerza Hastalığı

1901 - Gizemli Pulmoner Hipertansiyonun Varlığına İlişkin İlk İpucunu Bulan Hekim

Pulmoner hipertansiyonun tarihçesi, 1891'de Ernst von Romberg'in "primer pulmoner vasküler skleroz" vakasını rapor etmesiyle başladı. Ancak, bu alandaki önemli bir dönüm noktası, 1901 yılında Dr. Abel Ayerza'nın çalışmalarıyla geldi. Ayerza, yayımlanmamış bir seminerinde, siyanoz (morluk), dispne (nefes darlığı) ve prekordiyal ağrı (göğüs ağrısı) yaşayan ve sağ ventrikül yetmezliğinden ölen bir grup hastayı tanımladı. Siyanozun şiddetinden dolayı bu hastalara "Cardiacos Negros (Kara Kalp Hastalığı)" adını verdi.

Ayerza, bu hastaların otopsilerinde ilginç bulgular elde etti. Bir hastanın kalp hızı dakikada 112 atımdı ve hastaneye yatırıldıktan 24 gün sonra hayatını kaybetti. Otopside sağ kalpte ciddi büyüme, pulmoner kan damarlarında anormallikler ve çoklu tıkayıcı trombüs (pıhtı kitlesi) tespit edildi. Bu klinik tablo, o dönemde bilinen diğer hastalıklardan farklıydı.

Günümüz bilgileri ışığında değerlendirildiğinde, Ayerza'nın muhtemelen Dünya Sağlık Örgütü'nün pulmoner hipertansiyon sınıflandırmasında Grup 4'e giren Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH)'u tanımlamaya çalıştığı düşünülmektedir. ¹

2- Dr. Douglas Carroll (1915-1977) - KTEPH'in ilk tanımlamalarından birini yaptı

1950 -

KTEPH'in en erken tanımlarından biri, 1950'de Douglas Carroll (1915-1977) tarafından "Büyük pulmoner arterlerin kronik obstrüksiyonu" (Chronic obstruction of major pulmonary arteries) başlıklı makalesinde yapılmıştır. O dönemde tanılama yöntemleri henüz geliştirilmediğinden, KTEPH esas olarak otopsi bulgularıyla teşhis edilmekteydi. ³

3- Tanılama Yöntemleri Geliştirilmeye Başlandı

1950 -

Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon (KTEPH) esas olarak 1950'li yıllara kadar otopsi bulgularıyla teşhis edilmekteydi. ³

Pulmoner Anjiyografi Geliştirildi.

1964 yılında Sasahara ve ekibi tarafından tanımlanan invaziv veya selektif pulmoner anjiyografi, zamanla çeşitli doğuştan ve sonradan gelişen pulmoner arter hastalıklarının, özellikle de pulmoner tromboembolik hastalıkların değerlendirilmesinde en güvenilir tanı yöntemi olarak kabul edilmiştir. ¹³

Anjiyografi ile Kateterizasyon Aynı Şey mi?

Kelime anlamı:

Anjiyografi: Damar görüntülemesi. ^¹⁴
Kateterizasyon: Arapça'da "El-kassıtır" Vücut içerisine sokulan ve ilerletilen.

Tanım:

Anjiyografi: Kan damarlarının X-ışınları kullanılarak görüntülenmesi işlemidir. Bu prosedürde, damar içine kontrast madde enjekte edilir ve ardından X-ışınları ile görüntüler alınır.
Kateterizasyon: Vücudun bir boşluğuna, kanalına veya kan damarına ince bir tüp (kateter) yerleştirilmesi işlemidir. Kardiyak kateterizasyon, kalp odacıklarına ve büyük damarlara erişim sağlamak için kullanılır.

Farklar:

Amaç: Anjiyografi öncelikle görüntüleme amaçlıdır; kateterizasyon ise hem tanı hem de tedavi amaçlı olabilir.
Kapsam: Anjiyografi, spesifik olarak damarların görüntülenmesine odaklanırken; kateterizasyon, daha geniş bir uygulama alanına sahiptir.
Prosedür: Anjiyografi genellikle kateterizasyon işleminin bir parçası olarak gerçekleştirilir, ancak her kateterizasyon anjiyografi içermeyebilir.

Tarihçe:

1000'li yıllarda İbn-i Sina, kateterizasyon işlemini tanımlamış ve bu işleme Arapça'da "El-kassıtır" adını vermiştir. "El-kassıtır" terimi, "Vücut içerisine sokulan ve ilerletilen bir alet" anlamına gelmektedir. İbn-i Sina, kateterizasyon işleminin babasıdır. ⁸

1896'da Viyana'dan Eduard Haschek ve Otto Theodor Lindenthal, tebeşir, zinober (cıva sülfür) ve vazelin karışımı aracılığıyla ampute bir elin damarlarını opaklaştırdılar ve vasküler kontrast madde kavramı doğdu. ¹⁵

1927 yılında António Caetano de Abreu Freire Egas Moniz (1874-1955), beyindeki tümörler, damar hastalıkları ve çeşitli sinir hastalıklarını teşhis etmek amacıyla kontrastlı X-ışını kullanarak anjiyografi tekniğini geliştirmiştir. ⁸

1929 yılında, Werner Forssmann kendi üzerinde gerçekleştirdiği cesur bir deney ile tıp dünyasında yeni bir sayfa açtı; ilk sağ kalp kateterizasyonunu başarıyla tamamladı. Bu önemli adım, 1941 yılında André Frédéric Cournand ve Dickinson Woodruff Richards tarafından daha da geliştirilerek, kalp hastalıklarının teşhis ve tedavisinde devrim yaratan bir yöntem haline geldi. 1945 yılı itibarıyla, bu yöntem tıbbi uygulamalarda rutin olarak kullanılmaya başlandı. ⁸

1931 yılında, Portekizli anjiyografi öncüleri Lopo de Carvalho, Egas Moniz ve meslektaşları tarafından konvansiyonel pulmoner anjiyografi ilk kez gerçekleştirilmiştir. Bu ekip, sodyum iyot kullanarak pulmoner damarları görselleştirmenin yöntemlerini geliştirmiş ve bu tekniklere "Anjiopnömografi" adını vermiştir. ²¹

1953 yılında, modern arteriografi (atardamar görüntüleme) alanında çığır açan bir gelişme yaşandı. İsveç'teki Karolinska Hastanesi'nde çalışan Dr. Sven Ivar Seldinger (1921-1998), yeni bir perkütan (cilt üzerinden yapılan, minimal invaziv) kateter yerleştirme tekniği tanıttı. Bu teknik, günümüzde "Seldinger tekniği" olarak bilinmektedir. ²⁰

Seldinger tekniği şu şekilde çalışır:

Önce cilt üzerinden damar içine bir iğne yerleştirilir.
İğne içinden bir kılavuz tel geçirilir.
İğne çıkarılır, kılavuz tel yerinde bırakılır.
Kılavuz tel üzerinden kateter (ince, esnek bir tüp) ilerletilir.
Kılavuz tel çıkarılır, kateter yerinde kalır.

Bu yöntem, önceki tekniklere göre daha az travmatik ve daha güvenli bir kateter yerleştirme imkanı sağladı. Ayrıca, daha geniş çaplı kateterlerin kullanımına olanak tanıyarak, daha kaliteli görüntüler elde edilmesini mümkün kıldı.

Seldinger tekniği, sadece arteriografi ile sınırlı kalmayıp, birçok tıbbi prosedürde (örneğin, santral venöz kateter yerleştirme, anjiyoplasti, drenaj işlemleri) kullanım alanı buldu. Bu teknik, girişimsel radyoloji ve kardiyoloji alanlarının gelişmesinde çok önemli bir rol oynadı.

Bu devrim niteliğindeki gelişme, daha az invaziv ve daha etkili tanı ve tedavi yöntemlerinin önünü açtı. Günümüzde hala yaygın olarak kullanılan Seldinger tekniği, modern tıbbın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.

1964 yılında Sasahara ve meslektaşları tarafından tanımlanan invaziv veya selektif pulmoner anjiyografi, akciğer damarlarının özel kateterler ve kontrast madde kullanılarak görüntülenmesi işlemidir. Bu yöntem, tarihsel süreçte, çeşitli doğuştan gelen ve sonradan kazanılan akciğer arter hastalıklarının değerlendirilmesinde altın standart tanı testi olarak kabul edilmiştir. ¹³

Bu teknik özellikle şu durumların tanısında kullanılmıştır: ¹³

Konjenital (doğuştan) akciğer arter anomalileri
Edinilmiş akciğer arter hastalıkları
En yaygın olarak, pulmoner tromboembolik hastalıklar (akciğer damarlarında pıhtı oluşumu ve bunun neden olduğu tıkanıklıklar)
Pulmoner anjiyografi, akciğer damarlarının detaylı görüntülerini sağlayarak, özellikle pulmoner emboli (akciğer damarlarında pıhtı) tanısında çok değerli bir yöntem olmuştur. Bu teknik, damar yapısını,
kan akışını ve olası tıkanıklıkları net bir şekilde gösterebildiği için, uzun yıllar boyunca bu alandaki en güvenilir tanı yöntemi olarak kabul edilmiştir.

Günümüzde, daha az invaziv görüntüleme yöntemlerinin (örneğin, bilgisayarlı tomografi pulmoner anjiyografi) gelişmesiyle birlikte, klasik invaziv pulmoner anjiyografinin kullanımı azalmış olsa da, hala belirli durumlarda önemini korumaktadır.

1992 yılında, Richard B. Schwartz ve ekibi tarafından gerçekleştirilen "Karotis arterin dallanma noktasının spiral BT ile değerlendirilmesi: Devam eden bir çalışma (Common carotid artery bifurcation: evaluation with spiral CT. Work in progress.)" başlıklı makale, ilk BT anjiyografi kullanılarak karotis arterin dallanma noktasının değerlendirilmesi üzerine yapılan çalışmayı duyurmuştur. ²²

Ventilasyon-perfüzyon taraması (V/Q taraması) Geliştirildi.

Ventilasyon/perfüzyon akciğer taraması, ya da V/Q akciğer taraması, hastanın akciğerlerindeki hava ve kan dolaşımını değerlendirmek amacıyla sintigrafi ve tıbbi izotoplar kullanılarak gerçekleştirilen önemli bir nükleer tıp görüntüleme yöntemidir. Bu test iki aşamadan oluşur:

Ventilasyon: Havanın akciğerlerin tüm bölgelerine ne kadar iyi ulaştığını ölçer.
Perfüzyon: Kanın akciğerlerde ne kadar iyi dolaştığını belirler.

V/Q akciğer taraması terimindeki "Q" harfi, fizyolojide kan akışını tanımlamak için kullanılan bir semboldür. Bu test, özellikle pulmoner emboli (akciğer damarlarında pıhtı oluşumu) gibi akciğer damarlarını etkileyen durumların teşhisinde ve Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH) değerlendirmesinde önemli bir rol oynar. ¹⁹

Günümüzde, bilgisayarlı tomografi pulmoner anjiyografi (BTPA) gibi diğer görüntüleme yöntemleriyle birlikte kullanıldığında, akciğer hastalıklarının tanı ve takibinde değerli bilgiler sağlar. V/Q taraması, akciğerlerin farklı bölgelerindeki hava ve kan akışının dengesizliklerini saptayarak, potansiyel sorunların erken tanısına imkan tanır.

1964 yılında James L. Quinn (1933-1980) ve çalışma arkadaşları, V/Q taramasının temellerini atmışlardır. Geliştirdikleri parametreler ve ölçüm hesapları kullanılarak akciğer perfüzyonunun görüntülenmesi tekniği geliştirilmiştir. Sonucun doğruluğu, deneyimli bir radyoloğun tüm görüntüleri bütünsel olarak değerlendirip, deneyimine dayanarak bir sonuca varmasına bağlıdır. ¹⁸

1968 yılında Henry N. Wagner (1927-2012) ve ekibi, akciğer embolisi teşhisinde kullanılan 133Xe ventilasyon taramaları üzerine çığır açan bir çalışma yayınladılar. Bu çalışma, akciğerlerin havalandırılmasını görüntüleme tekniklerinin geliştirilmesinde önemli bir adım oldu. ¹⁷

1971 yılında George V. Taplin (1909-1979) ve ekibi, pulmoner emboli yönetiminde yalnızca ventilasyon ve perfüzyonun yeterli değerlendirme sağlamadığı sonucuna vararak, bu iki çalışmayı birleştirip modern V/Q taraması konseptini oluşturdular. ¹⁶

1958'de Elliott S. Hurwitt (1912-1966) ve arkadaşları, hipotermi ve venöz giriş tıkanıklığı kullanarak pulmoner arterlerden kronik trombüsleri çıkarmak için bir cerrahi teknik tarif ettiler, ancak ilk hasta operasyonu atlatamadı. Georgetown'da genç bir pulmonolog olan Kenneth Miles Moser (1929-1997), bu prosedüre inandı ve cerrahi meslektaşlarını bu hastalığın tıbbi ve cerrahi yönetimini keşfetmeye ve ilerletmeye teşvik etti. ⁴

4. Dr. Kenneth Miles Moser (1929-1997) - İlk Başarılı Pulmoner ThromboEndarterektomi (PTE) ya da Pulmoner Endarterektomi Ameliyatı (PEA)

1962 - Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH) için İlk Kesin Tedavi: Pulmoner Endarterektominin Ortaya Çıkışı!

Her şey, 1930'larda bir araştırma görevlisi olan John Heysham Gibbon'ın (1903-1973), acil cerrahi trombektomi (pıhtının cerrahi olarak çıkarılması) işlemi sırasında genç bir kadının ölümüne tanık olmasıyla başladı. Bu deneyim, kalp-akciğer bypass pompası oksijenatörünün (kalp ve akciğer işlevlerini geçici olarak devralan cihaz) geliştirmesine yol açtı. Günümüzde kalp-akciğer bypassı, Gibbon'ın ilk tasarladığında hayal bile edemeyeceği bir ölçekte, çeşitli kardiyopulmoner hastalıkların (kalp ve akciğer hastalıkları) hayat kurtaran tedavisi için kullanılmaktadır. Akut trombektomi için nadiren kullanılsa da, kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyonun (kronik pıhtı kaynaklı akciğer yüksek tansiyonu) tedavisinin bir parçasıdır. idi. 1930'larda bir araştırma görevlisi olan Gibbon, acil cerrahi trombektomi (pıhtının cerrahi olarak çıkarılması) girişimi sırasında genç bir kadının ölümüne tanık oldu. Bu deneyim, kalp-akciğer bypass pompası oksijenatörünün (kalp ve akciğer işlevlerini geçici olarak devralan cihaz) geliştirilmesine yol açtı. Günümüzde kalp-akciğer bypassı, Gibbon'ın ilk tasarladığında hayal bile edemeyeceği bir ölçekte, çeşitli kardiyopulmoner hastalıkların (kalp ve akciğer hastalıkları) hayat kurtaran tedavisi için kullanılmaktadır. Akut trombektomi için nadiren kullanılsa da, kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyonun (kronik pıhtı kaynaklı akciğer yüksek tansiyonu) tedavisinin bir parçasıdır. ⁶

PEA'nın öncüleri, bir yıldan az sağ kalım süreleri rapor ederken ve yüksek ölüm oranlarıyla mücadele ederken, Ken Moser 1965 yılında 30 aylık sağ kalım süresiyle bir hastanın takibini rapor etti. 1969 yılında Ken Moser'e San Diego Kaliforniya Üniversitesi (UCSD) çalışmaları için ona fırsat sunuca, burada bir ekip kurarak PEA programını başlattı. 1970'ten itibaren UCSD'de bazı başarılı pulmoner endarterektomi vakaları gerçekleştirildi. Operasyon tekniği geliştirildi ve 2003 yılında UCSD'de 1990 ile 2002 yılları arasında gerçekleştirilen 1.500 vakada ölüm oranının %5'ten az olduğu görüldü. San Diego'da elde edilen bu başarılı sonuçlar, diğer uluslararası grupları kendi programlarını başlatmaya teşvik etti. ⁵

Ken Moser'in öncülüğünde geliştirilen teknik dünya çapında öğretildi. 2022 yılına kadar UCSD'de 5.000'den fazla vaka PEA ile tedavi edildi. Sadece altmış yıl önce çaresiz ve nadir görülen bir durum olan kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon (KTEPH) artık uygun hastalarda pulmoner hipertansiyonun tedavi edilebilen tek formu olarak kabul edilmektedir. Ken Moser'in, tıbbi ve cerrahi topluluk içindeki yaygın kötümserliğe ve başarı şansının düşük olmasına rağmen, akciğer tıbbında son 100 yılın en başarılı tedavi edici işlemini öncülük ettiği söylenebilir. Çaresizlikten çareye dönüşen bu başarı, akciğer tıbbındaki en büyük ilerlemelerden biridir. ^23,6,5

2000'lerin ortasında Türkiye'de, Hacettepe Üniversitesi'nden Rıza Doğan, KTEPH hastalarına yardım etmek için önemli çabalar gösterdi. Tam bir Pulmoner Endarterektomi (PEA) prosedürü gerçekleştirememiş olsa da, bu durumdan muzdarip uygun hastalara çözüm olmaya çalıştı. Ülkemizde asıl PEA programını Bedrettin Yıldızeli 2009 yılının Eylül ayında başlattı. ⁴⁰ Fransa'da Pulmoner Endarterektomi üzerine ihtisasını tamamlayarak, dünya çapında sayılı uzmanlardan biri haline geldi. Türkiye'ye döndüğünde, ince akciğer damarlarına girip akciğerlerin pıhtılarını söküp temizleyebilecek ülkede PEA yapabilen tek uzmandı. Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi ile Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nin iş birliğiyle oluşturduğu hibrit yapıda, Türkiye'nin ilk PEA programını başlattı. Bu iki kurum, diğer merkezler de PEA işlemlerine başlayıncaya kadar uzun bir süre Türkiye'deki tek PEA merkezi olarak faaliyetlerini sürdürdü. 2008 yılından 2023 yılına kadar geçen sürede, 1000'den fazla vaka serisiyle, ülkemizdeki en çok PEA yapan merkez olma özelliğini taşıdı. Sonraki yıllarda diğer sağlık kurumları da PEA programlarını devreye soktu ve Türkiye genelinde KTEPH hastalarına bu tedavi seçeneği sunulmaya başlandı.

5. Dr. Jeffrey A. Feinstein - KTEPH'te İlk Balon Pulmoner Anjiyoplasti (BPA)

2001

Balon anjiyoplasti, daralmış veya tıkalı arterleri genişletmek için kullanılan minimal invaziv (küçük kesilerle yapılan) bir prosedürdür. Bu işlem, genellikle arterlerde plak birikimi olan aterosklerozu tedavi etmek için kullanılır. Prosedürde, ucunda sönük bir balon bulunan ince bir tüp (kateter) daralmış damara yerleştirilir. Balon şişirilerek damarı genişletir ve kan akışını iyileştirir. Damarın açık kalması için bir stent (tel örgü tüp) yerleştirilebilir. ²⁴

Angioplasti, ilk olarak 1964 yılında Amerikalı girişimsel radyolog Charles Dotter (1920-1985) tarafından tanımlanmıştır. Dotter, periferik arter hastalığının tedavisinde ilk kez kullanılan angioplasti ve kateterle yerleştirilen stenti icat ederek modern tıpta çığır açmıştır. 16 Ocak 1964'te, Dotter, bacak amputasyonunu reddeden ve ağrılı bacak iskemisi (kan akışının azalması veya kesilmesi) ile kangren olan 82 yaşındaki bir kadının subsartorial arterindeki dar ve lokalize bir stenozu perkütan olarak (açık ameliyat yapmadan, cilt üzerinden) genişletmiştir. Rehber tel ve koaksiyel Teflon kateterler ile stenoz başarıyla genişletildikten sonra, kadının bacağına kan dolaşımı geri dönmüştür. Genişletilen arter, kadının iki buçuk yıl sonra zatürreden ölümüne kadar açık kalmıştır. Bu önemli buluşları sayesinde Dotter, "Girişimsel Radyolojinin Babası" olarak anılmaktadır. ²⁴ 1978'de Nobel Tıp Ödülü'ne aday gösterdi. ⁴³

Pulmoner Endarterektomi (PEA) her KTEPH (kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon) hastası için uygun bir cerrahi tedavi seçeneği değildi. Doktorlar alternatif tedavi seçenekleri araştırırken, 1980'lerde koroner arterlerde (kalbi besleyen damarlar) rutin olarak kullanılan anjiyoplasti (balonla damar genişletme) tekniğinin akciğer damarlarında uygulanabilirliğini düşünmemişlerdi.

Bunun nedenleri şunlar olabilir:

Koroner arterlerdeki yağ birikintileri gibi yumuşak dokular balonla genişletilebilirken, KTEPH hastalarında damarın içindeki, sanki beton gibi sertleşmiş eski pıhtıların balonla açılmasının etkili olmayacağı düşüncesi,
Pulmoner arterler (akciğer damarları), koroner arterlere kıyasla daha ince duvarlara sahiptir. Bu nedenle, balonun aşırı genişlemesi veya kılavuz telin damarı delmesi sonucu yaralanma riski daha yüksektir. Bu tür yaralanmalar, kanama, damar yırtılması veya diseksiyon (damar tabakalarının ayrılması) gibi komplikasyonlara yol açabileceği düşüncesi,
Ayrıca, akciğerlerde reperfüzyon ödemi (yeniden kanlanma sonucu oluşan şişme) riski de bulunmaktadır. Reperfüzyon ödemi, uzun süreli oksijen ve besin eksikliği yaşayan dokulara ani ve yoğun kan akışının yeniden başlamasıyla meydana gelir. Bu durum, damar duvarlarının hasar görmesine ve sıvının dokulara sızarak şişmeye yol açabileceği düşüncesi

olabilir.

BPA, başlangıçta doğuştan gelen pulmoner stenozu (darlığı) olan çocukları tedavi etmek amacıyla geliştirilmiş bir yöntemdir. 1982 yılında Jean S. Kan ve arkadaşları tarafından yayımlanan 'Percutaneous Balloon Valvuloplasty: A New Method for Treating Congenital Pulmonary-Valve Stenosis' (Doğuştan Gelen Pulmoner Kapak Darlığının Tedavisinde Yeni Bir Yöntem: Perkütan Balon Valvüloplasti) başlıklı çalışmada bu yöntem tanıtılmıştır. ^29,⁴¹

1988 yılında Hollanda’dan Jan A.I. Voorburg ve ekibi, cerrahi tedavi (PEA) seçeneği bulunmayan KTEPH hastalarına yönelik inovatif bir yöntem sunarak, balon anjiyoplasti tekniğini akciğer damarlarında kullanarak pulmoner hipertansiyon tedavisinde önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur. ⁴²

Yayımlandıkları 'Balloon Angioplasty in the Treatment of Pulmonary Hypertension Caused by Pulmonary Embolism (Pulmoner Embolizmin Neden Olduğu Pulmoner Hipertansiyonun Tedavisinde Balon Anjiyoplasti)’ başlıklı çalışmada Hollandalı Jan A.I. Voorburg ve ekibi, öncü çalışması, 30 yaşındaki bir erkek hasta üzerinde gerçekleştirdikleri öncü çalışmada, pulmoner embolizme bağlı pulmoner hipertansiyon vakasında umut verici sonuçlar elde etmiştir. Bu tekniğin, pulmoner arter basıncını düşürmek ve doku perfüzyonunu (dokulara yeterli miktarda kan ve oksijen ulaşması) iyileştirmek açısından önemli bir potansiyel göstermiştir.

1994-1999 yılları arasında Jeffrey A. Feinstein ve ekibi, KTEPH tedavisinde balon pulmoner anjiyoplastinin (BPA) etkinliğini araştıran ilk seriyi gerçekleştirdi. 2001 yılında yayımladıkları ’Balloon Pulmonary Angioplasty for Treatment of Chronic Thromboembolic Pulmonary Hypertension (Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon Tedavisinde Balon Pulmoner Anjiyoplasti) başlıklı çalışma, 1988’de Voorburg ve ekibinin balon anjiyoplastinin pulmoner arter basıncını düşürme ve yaşam kalitesini artırmadaki etkisini doğruladı. 18 hastanın tedavi edildiği araştırmada, hemodinamik iyileşmeler ve egzersiz kapasitesinde artış gözlenmiştir. Ancak bu gelişmeler, pulmoner endarterektominin sağladığı başarı düzeyine ulaşmamıştır. Bununla birlikte, reperfüzyon pulmoner ödemi ve akciğer yaralanmaları gibi komplikasyonlar, BPA’nın erken uygulamalarında karşılaşılan ciddi sorunlar arasında yer almıştır. ^25,²⁶

Çalışmanın Temel Bulguları:

Pulmoner arter hipertansiyonunda azalma
New York Kalp Derneği sınıfında iyileşme
6 dakikalık yürüme mesafesinde uzun vadeli gelişme

Ancak çalışma, bazı önemli sınırlamaları ve riskleri de ortaya koydu:

Hastaların nadirliği (Hasta sayısının azlığı)
Kontrol grubu eksikliği
Yüksek komplikasyon oranları

En Kritik Risk: Reperfüzyon Pulmoner Ödemi (RPÖ)

RPÖ, yeterli kan akışının sağlanamadığı ve bu nedenle oksijen ve besin maddelerinden yoksun kalan dokuya (iskemik dokudaki) kan akımının yeniden sağlanması sonucu ortaya çıkan ciddi bir komplikasyondur. Akciğer dokusunun ani kan alması, doku hasarı, kapiller geçirgenlikte artış ve enflamatuar yanıt gibi mekanizmalar sonucu gelişir. Bu durum, hastada:

Şiddetli solunum güçlüğü
Oksijen saturasyonunda düşme
Akut solunum yetmezliği
Potansiyel ölümcül sonuçlar riski taşır

18 hastadan biri kateterizasyon sonrasında vefat ederken, kalan 17 hastadan 11'inde, yani yaklaşık %65'inde, reperfüzyon pulmoner ödemi gelişmiştir. Ancak günümüzde bu oran %2'ye kadar düşürülmüştür. ^26,27,²⁸

Başlangıçta, bu yöntem yeterince gelişmiş değildi ve ciddi komplikasyonlarla yüksek ölüm oranlarına yol açıyordu. ²⁹ Teknikteki potansiyeli gören Japonya'dan Dr. Hiromi Matsubara, ameliyat için uygun bulunmayan bu hastaların umudunu yeşertecek, BPA tekniğini iyileştirme çalışmalarına öncülük etti. Sürekli geliştirdiği yöntemle, tedavi şansı sınırlı hastaların yaşam beklentisini artırmayı amaçladı. Matsubara'nın çalışmaları, KTEPH hastalarının tedavi sürecinde kritik bir dönüm noktası olacaktı.

Pulmoner hipertansiyonun klinik ve fizyolojik yönlerine odaklanan ve pulmoner arter hipertansiyonunun tedavi sonuçlarını iyileştirmek için adanmış bir yaşam sürdüren Dr. Hiromi Matsubara, Okayama Tıp Merkezi'nde tedavi gören hastaların uzun süreli sağ kalımlarını izleyerek dikkatleri üzerine çekmiştir. Dr. Matsubara, 2004 yılında ekibiyle birlikte kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon (KTEPH) için balon pulmoner anjiyoplasti (BPA) üzerinde çalışmaya başlamış ve sekiz yıllık bir geliştirme sürecinin ardından BPA'yı ameliyata uygun olmayan KTEPH hastaları için uygulanabilir bir tedavi yöntemine dönüştürmüştür. 2019 yılına kadar 370'den fazla hastada yaklaşık 2100 BPA işlemi başarıyla gerçekleştiren Dr. Matsubara, BPA'nın güvenliğini ve etkinliğini kanıtlamak için çalışmalarını sürdürmektedir. Bu çabalarıyla Okayama Tıp Merkezi Kardiyoloji Bölümü'nü Japonya'daki en büyük BPA merkezi yapmıştır. ²⁹

BPA'nın KTEPH tedavisi için kılavuzlarda yer alması sürecini, kaynakları ile birlikte şöyle özetleyebiliriz:

2015: İlk Kılavuz Önerisi (2015): Avrupa Kardiyoloji Derneği (ESC) ve Avrupa Solunum Derneği (ERS), 2015 yılında yayınladıkları kılavuzda BPA'yı deneyimli merkezlerde uygulanabilecek bir tedavi seçeneği olarak önerdiler. ²⁸
2018: 6. Dünya Pulmoner Hipertansiyon Sempozyumu'nda, BPA cerrahi olarak uygun olmayan KTEPH hastaları için önerilen bir tedavi olarak kabul edildi. ³⁰
2022: ESC/ERS kılavuzunda BPA, cerrahi olarak uygun olmayan KTEPH hastaları için Sınıf I, Kanıt Düzeyi B önerisi aldı. ³¹

Türkiye'de Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon alanındaki gelişmeler, Dr. Lale Tokgözoğlu'nun öncü çalışmalarıyla başlamıştır. Bu alandaki yenilikleri ülkemize kazandırma çabalarını Dr. Cihangir Kaymaz ve ekibi sürdürmüştür.

2016 yılında, Dr. Cihangir Kaymaz ve ekibi, Japonya'nın Okayama şehrindeki Okayama Tıp Merkezi'ne bir ziyaret gerçekleştirdi. Burada, BPA konusunda dünya çapında tanınan uzman Dr. Matsubara'nın çalışmalarını yakından inceleme fırsatı buldular.

Bu ziyaretin ardından 2017 yılında, Türkiye'de KTEPH tedavisinde önemli bir adım atıldı. Dr. Cihangir Kaymaz ve ekibi, dünyaca ünlü BPA uzmanı Dr. Hiromi Matsubara'yı Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne davet etti. Bu işbirliği kapsamında, Dr. Matsubara ve Dr. Kaymaz, ameliyat edilemeyen iki KTEPH hastasında Türkiye'nin ilk Balon Pulmoner Anjiyoplasti (BPA) işlemlerini gerçekleştirdiler. Bu başarılı uygulamaların ardından, Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde Türkiye'nin ilk resmi BPA programı başlatıldı.

Bu gelişme, cerrahi tedavi seçeneği olmayan KTEPH hastaları için yeni bir umut ışığı oldu ve Türkiye'yi bu alanda uluslararası standartlara taşıyan önemli bir adım oldu.

6. KTEPH İçin İlk Medikal Tedavi Geliştirildi

2013

2013 yılı, kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon (KTEPH) tedavisinde önemli bir dönüm noktası oldu. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), KTEPH tedavisi için ilk onaylı ilaç olan Riociguat'ı piyasaya sürdü. Bu ilaç, aşağıdaki durumlarda kullanılmak üzere onaylandı:

1. Cerrahi tedavi sonrası tekrarlayan KTEPH
2. İnatçı KTEPH
3. Ameliyat edilemeyen KTEPH

Riociguat, Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) pulmoner hipertansiyon sınıflamasında 4. grup için onaylanan ilk ilaç olma özelliğini taşıyordu. Bu, KTEPH hastaları için yeni bir tedavi seçeneğinin ortaya çıkması anlamına geliyordu. ³²

Türkiye de bu gelişmeye hızla ayak uydurdu. 2014 yılında Riociguat, ülkemizde de onaylandı ve geri ödeme sistemine dahil edildi. Bu sayede, Türkiye'deki KTEPH hastaları da bu yeni tedavi seçeneğine erişim imkanı buldu. ³³

Bu gelişmeler, KTEPH hastalarının yaşam kalitesini artırmak ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak adına önemli bir adım olarak kabul edildi.

Ayrıca, mevcut tıbbi tedavi yöntemlerine cevap vermeyen ve uygun kriterlere sahip olan KTEPH hastaları, son çare olarak akciğer nakli seçeneğinden de yararlanabilmektedirler.

7. KTEPH İçin İlk Medikal Tedavi Geliştirildi

2008

Pulmoner Hipertansiyon Derneği (2008-2014)

Pulmoner Hipertansiyon Derneği, 1991 yılında Pulmoner Hipertansiyon Hasta Dayanışma Grubu (PHA-Turkey) olarak kuruldu. 2008'de tüzel bir kuruluş haline gelerek kurumsal kimlik kazandı ve faaliyet alanını genişleterek daha fazla kişiye ulaşmayı hedefledi. Bu gelişme, derneğin pulmoner hipertansiyon konusunda farkındalık yaratma ve hasta destek hizmetlerini güçlendirme çabalarına önemli katkı sağladı.

2008-2014 yılları arasında Ankara, İstanbul ve İzmir'de eş zamanlı eğitim faaliyetleri düzenleyen dernek, Türkiye'de ilk kez kurumsal düzeyde Eisenmenger Sendromu (ES), Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH), Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon (PAH), Skleroderma (SSc), Akciğer Nakli (LTx) ve hasta hakları gibi konularda hasta ve yakınlarına yönelik bilgilendirme toplantıları gerçekleştirdi.

Bu önemli girişimin başarısında, alanında uzman dört doktorun katkısı büyük rol oynadı:

Dr. Ali Akdoğan (Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi)
Dr. Cihangir Kaymaz (Koşuyolu Kalp Eğitim ve Araştırma Hastanesi)
Dr. Şule Yavuz (Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi)
Dr. Metin Aytekin (Cleveland Clinic Hastanesi)

Pulmoner Hipertansiyon Derneği, 2008-2014 yılları arasında Türkiye'de önemli bir boşluğu doldurdu. Bu süreçte, pulmoner hipertansiyon ve ilişkili hastalıklar hakkında farkındalık yaratma, hasta eğitimi ve destek hizmetleri sunma konularında öncü oldu. Dernek, hem hastalar hem de sağlık profesyonelleri için kritik bir bilgi ve destek kaynağı haline geldi.

Pulmoner Hipertansiyon ve Skleroderma Hasta Derneği (2018-günümüz)

2018 yılında, Pulmoner Hipertansiyon ve Skleroderma Hasta Derneği (PAHSSc) kuruldu. Bu yeni dernek, önceki Pulmoner Hipertansiyon Derneği'nin misyonunu devraldı ve faaliyetlerini genişletti. PAHSSc, daha sonra idiyopatik pulmoner fibrozis (İPF) hastalarını da bünyesine katarak çalışma alanını daha da genişletti. Dernek, bu hastalıklarla mücadele edenler için destek ve farkındalık yaratma çalışmalarına devam etmektedir.

8. KTEPH Farkındalık Günü İlan Edildi

2014

2013 yılında, Bayer HealthCare Pharmaceuticals tarafından geliştirilen Adempas (riociguat), FDA onayını alan ilk KTEPH ilacı oldu. ³² Bu onay, ameliyat edilemeyen veya cerrahi tedavi sonrası tekrarlayan KTEPH hastalarına umut ışığı oldu. Bu gelişmeyle birlikte, uygun KTEPH hastaları için Pulmoner Endarterektomi Ameliyatı (PEA) veya Balon Pulmoner Anjiyoplasti (BPA) tedavi seçenekleri mümkün olurken, uygun olmayan hastalar için yeni bir seçenek ortaya çıktı. Daha önce, bu tedavilere uygun olmayan hastalar için son çare olarak akciğer nakli düşünülüyordu. Ancak akciğer nakli, sınırlı organ bağışı nedeniyle sadece az sayıda son dönem akciğer hastasına uygulanabilen bir seçenekti ve her hasta için uygun değildi. Adempas'ın onaylanmasıyla, KTEPH hastaları için medikal bir tedavi seçeneği sunuldu. Böylece, PEA, BPA veya akciğer nakli için uygun olmayan hastalar da tedaviye kavuşarak, KTEPH alanında çaresiz hasta kalmadı.

Bayer firmasının öncülğünde erken tanı ve tedaviye dikkat çekmek amacıyla ve Amerikan Pulmoner Hipertansiyon Derneği (PHA) işbirliğiyle, 2014 yılında Kasım ayı Pulmoner Hipertansiyon farkındalık ayı içerisinde KTEPH farkındalık günü ilan edilmesine karar veildi. ayının dördüncü haftasının ikinci gününü Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH) Farkındalık Günü olarak ilan etmişlerdir; bu tarih, o yıl için 18 Kasım'a denk gelmiştir. Zaman içinde Amerikan Pulmoner Hipertansiyon Derneği (Pulmonary Hypertension Association (PHA)), KTEPH Farkındalık Günü'nü Kasım ayının ikinci haftasına alarak güncellemiş ve 2024 yılı için bu anlamlı günü 8 Kasım olarak belirlemiştir. ^34,35

Dünya çapında hastalığın tanınmasını, üzerinde daha fazla araştırma yapılmasını ve tedavilerin geliştirilmesini teşvik etmek amacıyla badir görülen ancak ciddi bir akciğer hastalığı olan Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon için bu farkındalık gününde, toplumda bu durumun farkındalığını artırmak, belirtilerini, şikayetlerini ve risk faktörlerini geniş kitlelere anlatmak, erken tanı ve uygun tedavi yöntemlerinin hayati önemini vurgulamak amacıyla özel etkinlikler düzenlenmektedir.

18 Kasım 2014 - İlk Dünya KTEPH Günü için Bayer HealthCare İlaçları tarafından düzenlenen "Breathless Moments" (Nefes Kesen Anlar) adlı fotoğraf yarışmasında birinciliği, Hemşire Patricia Middings'in plaj günbatımını çektiği fotoğraf kazandı. ³⁶

2018 yılında PAHSSc adı altında yeniden kurumsallaşma sürecine giren Pulmoner Hipertansiyon Hasta Dayanışma Grubu, KTEPH Farkındalık Günü vesilesiyle, global düzeyde farkındalık kampanyalarına destek vermekle kalmayıp, aynı zamanda ülkemizde özgün etkinlikler düzenleyerek bu önemli günü anmaktadır. ³⁷

9. Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon Kişi Seçmez!

Genelde insanlar nadir bir hastalık tanısı aldıklarında, sanki korkunç bir şeymiş ya da toplumda ayıplanacak bir durumla karşılaşmışlar gibi düşünüp hastalıklarını gizleme eğiliminde olabiliyorlar.

Oysa ki, toplumda tanınmış bireyler ya da başka bir deyişle ünlüler, tanı almış hastalıklarını ve deneyimlerini paylaşarak çok değerli bir role sahip olabilirler. Şöyle ki:

Hastalığın bilinirliğini artırabilirler: Kendi hikayelerini paylaşarak, toplumun nadir hastalıklar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmasını sağlayabilirler.
Diğer hastalara umut ve destek olabilirler: Aynı tanıyı almış veya alacak olan kişilere yol gösterici olabilir, onlara yalnız olmadıklarını hissettirebilirler.
Kanaat önderi olabilirler: Kendi deneyimlerini paylaşarak, hem sağlık profesyonellerine hem de politika yapıcılara hastalığın gerçek yüzünü gösterebilirler.
Araştırmalara katkıda bulunabilirler: Hastalıklarını açıkça konuşarak, araştırmacıların daha fazla ilgi göstermesini ve potansiyel tedavilerin geliştirilmesini teşvik edebilirler.
Toplumsal farkındalığı artırabilirler: Hastalıklarını normalleştirerek, toplumun nadir hastalıklara karşı daha anlayışlı ve destekleyici olmasına yardımcı olabilirler.

Nadir hastalık tanısı alan bireylerin ve yakınlarının, toplumsal farkındalık yaratılması açısından hastalıklarıyla birlikte görünür olmaları ve toplumda bu konuda bir ses olmaları büyük önem taşımaktadır. Bu, hem kendi iyileşme süreçlerine olumlu katkı sağlayacak, hem de gelecekte aynı tanıyı alacak kişilere yol gösterici olacaktır. Unutmayalım ki, her paylaşılan deneyim, nadir hastalıklar konusunda atılmış büyük bir adımdır.

KTEPH'in ünlü veya sıradan demeden herkesi etkileyebileceğini unutmamalıyız.

Traci Renee Braxton (1971-2022), Amerikalı şarkıcı, televizyon yıldızı ve radyo sunucusu olarak tanınan bir isimdi. Müzik dünyasında Braxton ailesinin bir üyesi olarak başarılı bir kariyer yaptı ve televizyon dünyasında da popüler bir figür haline geldi.

Traci, kendi ailesindeki sağlık sorunlarından yola çıkarak pulmoner hipertansiyon (PH) ve ilişkili hastalıklar konusunda farkındalık yaratmaya çalıştı. Ailesinde üç kişi PH ile bağlantılı olabilecek hastalıklardan muzdaripti:

1. Grammy ödüllü ablası Toni Braxton lupus hastasıydı.
2. Oğlu romatoid artrit ile mücadele ediyordu.
3. Kız kardeşi, ünlü şarkıcı Tamar Braxton-Herbert, akciğer embolisi (PE) ve akciğer pıhtıları yaşamıştı.

Traci, bu deneyimlerden yola çıkarak, PH'nin tek başına veya diğer hastalıklarla birlikte ortaya çıkabileceğini öğrendi. Araştırmalar, lupus hastalarının %9'unda PH gelişebildiğini, romatoid artritin nadir de olsa PH'ye yol açabileceğini ve akut PE geçirenlerin %4'ünde kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon (KTEPH) gelişebileceğini göstermektedir.

Bu bilgiler ışığında Traci, Amerikan Pulmoner Hipertansiyon Derneği'nin ünlü yüzü olarak farkındalık çalışmalarına destek verdi. Kendisi 2022 yılında yemek borusu kanserinden vefat etse de, PH ve ilişkili hastalıklar konusunda toplumsal bilinç oluşturma çabalarıyla hatırlanmaktadır.

Amerikalı bir şarkıcı, reality televizyon kişiliği ve radyo sunucusuydu. Müzik dünyasına Braxton ailesinin bir üyesi olarak adım attı ve kariyeri boyunca birçok başarıya imza attı. Televizyon dünyasında da tanınan bir yüz haline geldi. ²⁸

Teşekkürler

Not: Her hastalık insan hayatında önemlidir, ancak nadir bir hastalığa sahip olmak, çok daha zorlu bir süreci beraberinde getirir. Tıp alanında öncü olan hekimler, özellikle nadir hastalıkların gizemini çözerek bilimin mevcut sınırlarını zorlayarak önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Bu cesur araştırmacılar, bilinmeyenin karanlık dehlizlerine ışık tutarak, daha önce tanımlanmamış hastalıkların tanı ve tedavisini mümkün kıldıkları için o nadir hastalıklarla mücadele eden birey ve ailelerince büyük bir minnetle anılırlar.

Bilinmeyen bir gerçeği ifade etmek genellikle genel kabul görmüş düşüncelerin dışına çıkmayı, bir meydan okumayı gerektirir ve bazen toplumsal eleştirilere maruz kalmayı da beraberinde getirebilir. Zaman gelir, bir Galileo gibi, Engizisyon Mahkemesi'nde yöneltilen bütün suçlamalara rağmen "Dünya, ne olursa olsun güneşin etrafında dönmeye devam edecek!" diyebilecek cesareti gösterebilmek gerekir. Bunun bedeli, bazen Michael Servetus'in pulmoner dolaşımı keşfettiği için Engizisyon Mahkemesi tarafından sapkınlıkla veya kafirlikle suçlanıp diri diri yakılması gibi ağır olsa bile...

Zamanın ötesindeki cesur bireyler, ilerleyen zamanlarda toplumun bu anlayışa yaklaşmaya başlamasıyla anlaşılacak, takdir edilecek ve emekleri tıbbi bilginin derinliklerine yapılan cesur yolculuklar olarak tarihe geçecektir. Onların yenilikçi fikirleri ve meydan okuyucu duruşları, tıbbi bilimlerde derin izler bırakacak ve toplumun ilerlemesine katkıda bulunacaktır. Tarih boyunca, büyük değişimler ve ilerlemeler genellikle bu tür öncülerin adımlarıyla başlamıştır.

Dr. Kenneth Miles Moser da böyle öncü bir hekimdir. 1962'de geliştirmeye başladığı pulmoner endarterektomi ameliyatı, kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon hastaları için yeni tedavi yöntemlerinin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.

Nadir hastalıkların keşfi ve tedavisi konusunda emek veren tüm hekimlere minnettarız ve onların çalışmaları, gelecek nesillere ilham kaynağı olmaya devam edecektir.

Sevgili takipçilerimiz, pulmoner hipertansiyonun tek kesin tedaviye sahip türü olan Kronik Tromboembolik Pulmoner Hipertansiyon (KTEPH) hakkındaki bilgilendirme serimizi tamamlamış bulunuyoruz.

Destekleriniz, beğenileriniz, yorumlarınız ve paylaşımlarımızı yeniden paylaşarak her gün bizi daha da ileriye taşıyorsunuz. Her biriniz, toplumda hastalıkların farkındalığını artırmada önemli bir rol oynuyorsunuz ve bu katkınızı asla göz ardı etmeyin! Hep birlikte daha güçlü ve bilinçli bir topluluk yaratıyoruz.

Önümüzdeki günlerde sizleri daha da şaşırtacak, bilgilendirecek ve belki de hayatınızı değiştirecek içeriklerle karşınızda olacağız. Birlikte neleri başarabileceğimizi düşünün! Siz varsınız, biz varız ve birlikte bu yolda devam edeceğiz. Hastalıklarımız konusunda fark yaratmaya hazır mısınız?.

Sağlıklı, enerjik ve farkındalık dolu günler sizinle olsun! Hep birlikte daha iyiye, daha güzele!

Teşekkürler

Pulmoner Hipertansiyon ve Skleroderma Hasta Derneği

Kaynakça:

Yazan: Kamil Hamidullah
Oluşturma Tarihi: Kamil Hamidullah / KASIM 2019
Önceki güncelleme: Kamil Hamidullah / EYLÜL 2024
Son güncelleme: Kamil Hamidullah / ARALIK 2024